ประชากรหุ่นยนต์

การประยุกต์ ใช้งานหุ่นยนต์และระบบอัตโนมัติของประเทศไทย สามารถแบ่งตาม สาขาการประยุกต์ใช้งานได้คร่าวๆ ดังนี้
1. หุ่นยนต์และระบบอัตโนมัติสำหรับใช้งานในอุตสาหกรรมและเกษตรกรรม
2. หุ่นยนต์และระบบอัตโนมัติสำหรับใช้ทางการแพทย์
3. หุ่นยนต์และระบบอัตโนมัติสำหรับใช้ทางการทหาร
4. หุ่นยนต์และระบบอัตโนมัติสำหรับใช้ทางการศึกษา

สำหรับหุ่นยนต์และระบบอัตโนมัติที่ใช้ในอุตสาหกรรมในประเทศไทย มีอุตสาหกรรมหลักที่มีความต้องการใช้สูงคือ อุตสาหกรรมยานยนต์ อุตสาหกรรมฮาร์ดดิสก์ไดร์ฟและอุตสาหกรรมอิเล็กทรอนิกส์ โดยมีแนวโน้มความต้องการสูงขึ้นทุกปีตามลำดับ โปรดดูตารางแนบแสดงการเปรียบเทียบจำนวนการติดตั้งหุ่นยนต์และระบบอัตโนมัติสำหรับใช้งานในอุตสาหกรรมและจำนวนระบบในคลังของประเทศต่างๆทั่วโลกรวมทั้งประเทศไทยในปี 2003 ถึงปี 2005 จะเห็นได้ว่าประเทศไทยมีความต้องการใช้หุ่นยนต์และระบบอัตโนมัติสำหรับอุตสาหกรรมเพิ่มมากขึ้นอย่างเห็นได้ชัด โดยในปี 2004 มีความต้องการใช้หุ่นยนต์และระบบอัตโนมัติเพิ่มขึ้นถึง 4.9 เท่าของปี 2003 และในปี 2005 มีความต้องการเพิ่มขึ้น 1.9 เท่าของปี 2004 และหากเทียบความต้องการใช้หุ่นยนต์และระบบอัตโนมัติในภาคอุตสาหกรรมของประเทศไทยกับประเทศอื่นในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ จะเห็นได้ว่าตลาดหุ่นยนต์และระบบอัตโนมัติของไทยมีการเจริญเติบโตสูงมากเมื่อเทียบกับประเทศอื่นๆในภูมิภาค

ตารางเปรียบเทียบจำนวนการติดตั้งหุ่นยนต์และจำนวนหุ่นยนต์ในคลังของประเทศต่างๆ

ส่วนในด้านของเครื่องจักรกล กลุ่มอุตสาหกรรมเครื่องจักรกลและโลหะการ สภาอุตสาหกรรมแห่งประเทศไทย ได้แบ่งผลิตภัณฑ์เครื่องจักรกลเป็นสามชนิด คือ
1. เครื่องจักรอุตสาหกรรม (Industrial Machinery) เป็นเครื่องจักรที่ใช้ในการผลิต สำหรับอุตสาหกรรมต่างๆ ซึ่งเครื่องจักรประเภทนี้ยังต้องอาศัยการนำเข้าจากต่างประเทศโดยเฉพาะจากประเทศญี่ปุ่นเป็นส่วนใหญ่ เพราะผลิตได้เองในประเทศน้อยมาก
2. เครื่องมือกล (Machine Tools) เป็นอุปกรณ์สำคัญที่ใช้ผลิตเครื่องจักรต่างๆ เช่น เครื่องกลึง เครื่องเจาะ เครื่องไส และเครื่องจักรซีเอ็นซี ปัจจุบันในประเทศไทยยังมีผู้ผลิตไม่มากเพราะเทคโนโลยียังด้อยกว่าต่างประเทศ 3. เครื่องมือและอุปกรณ์ (Tooling and Accessories) เป็นประเภทอุตสาหกรรมแม่พิมพ์ ในประเทศไทยมีผู้ประกอบการจำนวนมาก และส่วนใหญ่ได้รับการสนับสนุนการลงทุนจาก BOI

สภาอุตสาหกรรมแห่งประเทศไทยได้ระบุว่าอุตสาหกรรมเครื่องจักรกลการผลิตและเครื่องมือกลเป็นอุตสาหกรรมที่มีความต้องการสูงมากในประเทศ เพราะเป็นอุตสาหกรรมที่สนับสนุนอุตสาหกรรมอื่นทุกประเภท แต่เนื่องจากผู้ประกอบการภายในประเทศยังไม่สามารถผลิตเครื่องจักรที่ทันสมัยได้ตามความต้องการของลูกค้า จึงยังต้องอาศัยการนำเข้าเป็นหลัก โดยในแต่ละปีประเทศไทยมีการนำเข้าเครื่องจักรกลมูลค่ากว่าแสนล้านบาท และมีแนวโน้มจะเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง ดังนั้นจึงควรมีการผลักดันให้เกิดการพัฒนาอุตสาหกรรมเครื่องจักรกลในประเทศไทย เพื่อลดการนำเข้าจากต่างประเทศ ส่วนด้านการส่งออกเครื่องจักรกลของประเทศไทยนั้นส่วนใหญ่เป็นเครื่องจักรที่ใช้เทคโนโลยีไม่สูงมาก โดยตลาดส่งออกที่สำคัญคือ เวียดนาม จีน และลาว

รูปแสดงสัดส่วนการนำเข้าเครื่องจักรกลของกลุ่มประเทศอาเซียนจากประเทศที่สาม
ที่มา : โครงการศึกษาผลกระทบและการกำหนดท่าทีไทยต่อการจัดตั้งเขตการค้าเสรีเอเชียตะวันออก อุตสาหกรรมเครื่องจักรกล

รูปแสดงสัดส่วนการส่งออกเครื่องจักรกลของกลุ่มประเทศอาเซียนไปยังประเทศที่สาม
ที่มา : โครงการศึกษาผลกระทบและการกำหนดท่าทีไทยต่อการจัดตั้งเขตการค้าเสรีเอเชียตะวันออก อุตสาหกรรมเครื่องจักรกล

เมื่อเทียบกับประเทศต่างๆในกลุ่มอาเซียน ประเทศไทยมีความเชี่ยวชาญทางด้านงานเชื่อมโลหะและการผลิตเครื่องมือกลเป็นพิเศษ แต่ยังขาดความเชี่ยวชาญในการผลิตเครื่องจักรกลอัตโนมัติและหุ่นยนต์อุตสาหกรรม ซึ่งเป็นผลมาจากการที่ผู้ประกอบการของไทยมีขนาดเล็กไม่มีแรงจูงใจในการวิจัยเพื่อพัฒนาการผลิตของตน นอกจากนี้ยังขาดนโยบายสนับสนุนจากทางภาครัฐอย่างจริงจัง โดยภาครัฐของไทยมักจะเน้นการส่งเสริมอุตสาหกรรมปลายน้ำมากกว่า

ตารางสรุปภาพรวมการวิเคราะห์อุตสาหกรรมเครื่องจักรกลของประเทศไทย

ส่วนทางด้านการประยุกต์ใช้งานด้านอื่นๆ ได้แก่ ด้านการแพทย์ ด้านการทหาร และด้านการศึกษา ประเทศไทยมีแนวโน้มความต้องการประยุกต์ใช้หุ่นยนต์และระบบอัตโนมัติในด้านต่างๆเหล่านี้มากขึ้น โดยในปัจจุบันประเทศไทยยังมีความสามารถในการผลิตระบบเองในประเทศได้น้อยและมีมูลค่าการนำเข้าระบบจากต่างประเทศสูงมากเมื่อเทียบกับต่างประเทศ

บทสรุป
จากผลการศึกษาสถานภาพและแนวโน้มของวิทยาการหุ่นยนต์และระบบอัตโนมัติในประเทศต่างๆทั่วโลก แสดงให้เห็นว่าในปัจจุบันประเทศต่างๆทั่วโลกมีความต้องการใช้หุ่นยนต์และระบบอัตโนมัติที่สูงขึ้น และมีแนวโน้มที่จะเพิ่มมากขึ้นเรื่อยๆ สำหรับหุ่นยนต์อุตสาหกรรม มีแนวโน้มตลาดที่เติบโตอย่างรวดเร็ว ซึ่งมีอุตสาหกรรมยานยนต์และอุตสาหกรรมอิเล็กทรอนิกส์เป็นตลาดหลัก ในทางเดียวกันหุ่นยนต์บริการก็มีแนวโน้มเป็นที่ต้องการของตลาดเพิ่มขึ้นเช่นกัน ซึ่งหุ่นยนต์ประเภทนี้ส่วนมากจะเป็นหุ่นยนต์สำรวจ หุ่นยนต์รักษาความปลอดภัย หุ่นยนต์ทางการแพทย์ และหุ่นยนต์ใช้ในบ้านต่างๆ เช่น หุ่นยนต์ทำความสะอาดและหุ่นยนต์ตัดหญ้า เป็นต้น

นอกจากนี้จากการศึกษานโยบายและแนวทางการพัฒนาวิทยาการหุ่นยนต์และระบบอัตโนมัติของกลุ่มประเทศผู้นำในสาขา อันได้แก่ ประเทศญี่ปุ่น ประเทศเกาหลี ประเทศสหรัฐอเมริกา และกลุ่มประเทศยุโรป พบว่าในแต่ละประเทศมีจุดแข็งทางด้านวิทยาการหุ่นยนต์และระบบอัตโนมัติที่แตกต่างกัน โดยประเทศญี่ปุ่นจะเน้นไปในหุ่นยนต์ประเภทที่ใช้ในอุตสาหกรรม หุ่นยนต์คล้ายมนุษย์ และหุ่นยนต์บริการใช้ส่วนตัว ส่วนประเทศเกาหลีใต้ได้ประกาศยุทธศาสตร์หุ่นยนต์และประกาศจรรยาบรรณหุ่นยนต์(Robot Ethics) สำหรับประเทศสหรัฐอเมริกาก็เป็นผู้นำทางด้านหุ่นยนต์ภาคสนาม หุ่นยนต์ใช้ในกองทัพและอวกาศ และหุ่นยนต์การแพทย์ และสำหรับกลุ่มประเทศยุโรปมีจุดแข็งทางด้านหุ่นยนต์อุตสาหกรรม และหุ่นยนต์การแพทย์ ซึ่งสามารถสรุปแนวทางการพัฒนาวิทยาการหุ่นยนต์และระบบอัตโนมัติได้ว่า ประเทศสหรัฐอเมริกามีแรงขับเคลื่อนหลักจากทางการทหาร ส่วนในกลุ่มประเทศยุโรป ประเทศญี่ปุ่น และประเทศเกาหลีใต้ จะมีแรงขับเคลื่อนมาจากสังคมและเศรษฐกิจเป็นหลัก

ส่วนผลจากการเปรียบเทียบสถานภาพวิทยาการหุ่นยนต์และระบบอัตโนมัติของประเทศไทยกับต่างประเทศ สามารถสรุปได้ว่า ทางด้านหุ่นยนต์และระบบอัตโนมัติที่ใช้ในอุตสาหกรรม ประเทศไทยมีแนวโน้มความต้องการใช้หุ่นยนต์และระบบอัตโนมัติในภาคอุตสาหกรรมอยู่ในเกณฑ์สูงเมื่อเทียบกับประเทศอื่นๆในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ โดยมีอุตสาหกรรมผู้ใช้หลักคือ อุตสาหกรรมยานยนต์ อุตสาหกรรมฮารด์ดิสก์ไดร์ฟ และอุตสาหกรรมอิเล็กทรอนิกส์ ซึ่งในปัจจุบันประเทศไทยยังต้องอาศัยการนำเข้าหุ่นยนต์และระบบอัตโนมัติจากต่างประเทศซึ่งมีมูลค่าสูงเป็นหลัก โดยข้อมูลจากกลุ่มอุตสาหกรรมเครื่องจักรกลและโลหะการ สภาอุตสาหกรรมแห่งประเทศไทยระบุว่า สาเหตุที่ประเทศไทยยังสามารถผลิตหุ่นยนต์และระบบอัตโนมัติขึ้นใช้เองในประเทศได้น้อย เป็นผลมาจากการที่ผู้ประกอบการของไทยมีขนาดเล็กไม่มีแรงจูงใจในการวิจัยเพื่อพัฒนาการผลิตของตน นอกจากนี้ยังขาดนโยบายสนับสนุนจากทางภาครัฐอย่างจริงจัง ดังนั้นจึงควรมีการผลักดันให้รัฐบาลไทยมีนโยบายสนับสนุนการผลิตหุ่นยนต์และระบบอัตโนมัติขึ้นใช้เองในประเทศไทยผ่านกระทรวงอุตสาหกรรมและมีโครงการสนับสนุนการลงทุนของคนไทยจากบีโอไอ เพื่อรองรับความต้องการที่เพิ่มสูงขึ้นของประเทศและเพื่อลดมูลค่าการนำเข้าระบบจากต่างประเทศ
ท่านผู้อ่านสามารถส่งข้อคิดเห็น/เสนอแนะมาที่ผู้เขียนที่ djitt@fibo.kmutt.ac.th

——————————————————————————————